Αίτια

Υπάρχουν διάφορες αιτίες της έλλειψης βιταμίνης Β12 και/ή του φολικού οξέος. Μεταξύ αυτών είναι:

Ανεπαρκή πρόσληψη από την τροφή
Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται σε ζωικά προϊόντα όπως το κόκκινο κρέας, το ψάρι, τα πουλερικά, το γάλα και τα αυγά. Το φολικό οξύ (επίσης γνωστό ως φυλλικό οξύ) βρίσκεται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, στα εσπεριδοειδή, στα ξερά φασόλια, στη μαγιά και στα εμπλουτισμένα δημητριακά.

Το ανθρώπινο σώμα αποθηκεύει στο ήπαρ επαρκή ποσότητα βιταμίνης Β12 για πολλά χρόνια. Δεδομένου ότι είναι εύκολα διαθέσιμη στη τροφή, η διατροφική έλλειψη αυτής της βιταμίνης είναι εξαιρετικά σπάνια στις Η.Π.Α. Μερικές φορές παρατηρείται σε γενικό υποσιτισμό, στους χορτοφάγους (άτομα που δεν καταναλώνουν καθόλου ζωικά προϊόντα όπως γάλα και αυγά) και στα βρέφη των χορτοφάγων που θηλάζουν. Οι ελλείψεις στα παιδιά και τα βρέφη εμφανίζονται αρκετά γρήγορα διότι δεν έχουν τα αποθέματα που συναντώνται στους ενήλικους.

Η έλλειψη φολικού οξέος ήταν παλαιότερα συχνό φαινόμενο στις ΗΠΑ, αλλά το 1997 η Αμερικανική Κυβέρνηση έδωσε εντολή να εμπλουτιστούν με φυλλικό οξύ τα δημητριακά, το ψωμί και άλλα προϊόντα δημητριακών. Έπειτα από αυτό, ο αριθμός των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία με μειωμένα επίπεδα φολικού οξέος μειώθηκε από το 21% σε λιγότερο από 1%. Επειδή το φυλλικό οξύ αποθηκεύεται στους ιστούς σε μικρότερες ποσότητες από την βιταμίνη Β12, πρέπει να καταναλώνεται πιο τακτικά από τη βιταμίνη Β12.

Δυσαπορρόφηση
Οι ελλείψεις τόσο της Β12 όσο και του φολικού οξέος μπορεί να εμφανιστούν σε παθολογικές καταστάσεις που επηρεάζεται η απορρόφηση στο λεπτό έντερο. Αυτές μπορεί να είναι:

• Κοιλιοκάκη.
• Υπερανάπτυξη βακτηρίων ή παρουσία παρασίτων στο έντερο.
• Μειωμένη παραγωγή οξέων του στομάχου· το οξύ του στομάχου είναι απαραίτητο για να διαχωριστεί η βιταμίνη Β12 από την πρωτεΐνη στις τροφές. Αυτή είναι η πιο συχνή αιτία έλλειψης βιταμίνης Β12 σε ηλικιωμένους και σε άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή γαστρικού υγρού.
• Η κακοήθης αναιμία είναι η πιο συχνή αιτία έλλειψης βιταμίνης Β12. Ο εγγενής παράγοντας είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται από τα τοιχωματικά κύτταρα που καλύπτουν το στομάχι. Η βιταμίνη Β12 συνδέεται με τον εγγενή παράγοντα σχηματίζοντας ένα σύμπλεγμα το οποίο απορροφάται στο έντερο. Στη κακοήθη αναιμία παράγεται μικρή ή καθόλου ποσότητα εγγενούς παράγοντα, έτσι εμποδίζεται η απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
• Η χειρουργική επέμβαση στην οποία αφαιρείται μέρος του στομάχου (και τα τοιχωματικά κύτταρα) ή του εντέρου μπορεί να μειώσει κατά πολύ την απορρόφηση, γεγονός το οποίο λαμβάνεται υπ΄ όψη όταν πρόκειται να πραγματοποιηθεί γαστρική παράκαμψη.
• Χρόνια παγκρεατίτιδα

Αυξημένες ανάγκες
Όλες οι έγκυες γυναίκες χρειάζονται να αυξήσουν την ποσότητα του φολικού οξέος για τη σωστή ανάπτυξη του εμβρύου. Εάν μια γυναίκα έχει έλλειψη φολικού οξέος πριν την εγκυμοσύνη αυτή θα ενταθεί κατά τη διάρκεια της κύησης και αν δεν γίνει θεραπεία ίσως να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό και το έμβρυο να εμφανίσει ανωμαλίες στο νευρικό σωλήνα. Οι άνθρωποι που πάσχουν από καρκίνο που έχει εξαπλωθεί (μετάσταση) ή με μια χρόνια αιμολυτική αναιμία όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία έχουν αυξημένη ανάγκη για φυλλικό οξύ.

Άλλες αιτίες:

Ο χρόνιος αλκοολισμός μπορεί να προκαλέσει έλλειψη βιταμίνης Β12 και/ή φυλλικού οξέος λόγω της χαμηλής πρόσληψης και της μειωμένης απελευθέρωσης Β12 από τις πρωτεΐνες της διατροφής.

• Μερικά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν έλλειψη βιταμίνης Β12, για παράδειγμα, η μετφορμίνη και η ομεπραζόλη, οι οποίες προκαλούν δυσαπορρόφηση στη Β12 και μειωμένη απελευθέρωση της Β12 από τις πρωτεΐνες των τροφίμων λόγω της μείωσης του γαστρικού οξέος, αντιστοίχως.
• Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως η φαινυτοΐνη μπορεί να μειώσουν το φολικό οξύ ενώ άλλα φάρμακα όπως η μεθροτεξάτη μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση του φολικού οξέος και να επηρεάσουν τον μεταβολισμό του σώματος και την αξιοποίηση του φυλλικού οξέος, αντιστοίχως.