Γενετικές εξετάσεις για στοχευμένη αντικαρκινική θεραπεία
Εξετάσεις
Πως χρησιμοποιούνται οι γενετικές εξετάσεις στη στοχευμένη αντικαρκινική θεραπεία;
Αυτές οι γενετικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν στην κατευθυνόμενη θεραπεία έναντι συγκεκριμένων καρκίνων. Βοηθούν να ενημερωθεί ο γιατρός εάν τα συγκεκριμένα φάρμακα του στοχευμένου καρκίνου θα λειτουργήσουν ή όχι.
Τα γονίδια είναι τα βασικά στοιχεία του γενετικού υλικού, τμήματα DNAπου συνήθως κωδικοποιούνται για την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών. Οι μεταλλαγές στο DNAονομάζονται γενετικοί τύποι (πολυμορφισμός ή μεταλλάξεις) και συμβαίνουν διαμέσου του πληθυσμού. Οι γενετικοί τύποι ή μεταλλάξεις κληρονομούνται ευρέως και επηρεάζουν όλα τα κύτταρα, άλλα μπορούν ωστόσο να εμφανιστούν αργότερα, λόγω της έκθεσης της ραδιενέργειας, των τοξινών ή για άγνωστους λόγους, αυτές οι μεταλλάξεις μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο.
Σε μία μεγάλη ποικιλία καρκίνων, μπορεί να εμφανιστεί μία μετάλλαξη που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ποσότητας μιας πρωτεΐνης του καρκινικού ιστού ή να οδηγήσει στην παραγωγή μιας πρωτεΐνης με διαφορετική λειτουργία. Οι όγκοι οι οποίοι έχουν αυτές τις μεταλλάξεις αυξάνονται περισσότερο επιθετικά και είναι πιο πιθανόν να εξαπλωθούν (μετάσταση) και να αντισταθούν στην συνηθισμένη χημειοθεραπεία. Ωστόσο αυτές ακριβώς οι αλλαγές στις πρωτεΐνες καθιστούν αυτούς τους όγκους υποψήφιους για τη θεραπεία η οποία στοχεύει ακριβώς αυτές τις πρωτεΐνες («στοχευμένη θεραπεία»). Οι γενετικές εξετάσεις για την αντικαρκινική θεραπεία ανιχνεύουν τις μεταλλάξεις που κωδικοποιούν αυτές τις πρωτεΐνες και με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζονται οι όγκοι που μπορεί να είναι ευαίσθητοι στην στοχευμένη θεραπεία.
Αντιστρόφως, οι γενετικές εξετάσεις μπορούν επίσης να ανιχνεύσουν όγκους που δεν θα ανταποκριθούν στην στοχευμένη θεραπεία. Υπάρχουν δηλαδή μεταλλάξεις που καθιστούν τα καρκινικά κύτταρα ανθεκτικά στα φάρμακα αυτά οπότε η στοχευμένη θεραπεία δεν θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία.
Πότε συστήνονται αυτές οι εξετάσεις?
Οι εξετάσεις μπορούν να συνταγογραφηθούν πριν την έναρξη της θεραπείας ή σε περιπτώσεις εφαρμογής τους σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου που δεν ανταποκρίνονται στην χημειοθεραπεία. Απαιτείται ένα δείγμα καρκινικού ιστού. Αν όμως αυτό το δείγμα είναι διαθέσιμο από προηγούμενη βιοψία το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί για διάγνωση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Οι εξετάσεις γίνονται συνήθως μόνο μία φορά αφού ακόμα και στην μετάσταση ο συνδυασμός των γονιδίων (γονότυπος) σπάνια αλλάζει.
Εξετάσεις
Κάθε γενετική εξέταση για μία συγκεκριμένη αντικαρκινική θεραπεία ανιχνεύει μεταλλάξεις σε ένα μόνο γονίδιο και τα αποτελέσματα των εξετάσεων αφορούν μόνο αυτό και τις στοχευμένες θεραπείες που μπορούν να εφαρμοστούν.
Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει παραδείγματα ορισμένων καρκίνων για τους οποίους οι γενετικές εξετάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να βοηθήσουν την λήψη της απόφσης για στοχευμένη φαρμακοθεραπεία.
| Τύπος καρκίνου | Επιλεγμένο γονίδιο | Ερμηνεία του αποτελέσματος της εξέτασης |
| Καρκίνος μαστού | Όταν υπάρχει η μετάλλαξη υπάρχει πιθανότατα καλύτερη ανταπόκριση στο trastuzumab. | |
| Χρόνια μυελογενής λευχαιμία (ΧΜΛ) | ABL1 | Όταν υπάρχει αυτή η μετάλλαξη δεν υπάρχει ανταπόκριση στο imatinib. |
|
| Όταν υπάρχει θα πρέπει να μελετάται σε τακτά χρονικά διαστήματα η ανταπόκριση στα στοχευμένα φάρμακα. | |
| Καρκίνος του παχέος εντέρου
| KRAS | Πιθανή μετάλλαξη προκαλεί αντίσταση προς τον αναστολέα της τυροσίνης κινάσης. |
|
| BRAF | Όταν υπάρχει η μετάλλαξη υπάρχει κακή πρόγνωση. |
| Στρωματικός καρκίνος του γαστρεντερικού(GIST)-σπάνιος όγκος του πεπτικού σωλήνα | KIT | Η μετάλλαξη έχει καλύτερη ανταπόκριση στην θεραπεία με imatinib, πιθανώς αναγκαία η αυξανόμενη δόση του imatinib, καλύτερη ανταπόκριση στο sunitinibή πιθανή αντίσταση στο imatinib. |
|
| PDGFRA | Η παρουσία της μετάλλαξης μειώνει την ανταπόκριση στο imatinib. | |
|
|
|
| |
| Μελάνωμα | BRAF | Όταν υπάρχει μετάλλαξη στο μεταστατικό μελάνωμα υπάρχει καλύτερη ανταπόκριση στο vemurafenib. | |
| Μυελοϋπερπλαστικά σύνδρομα | Όταν υπάρχει σχετική μετάλλαξη θα πρέπει να παρακολουθείται περιοδικά για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στην θεραπεία (π.χ. Ruxolitinib). | ||
| Μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (NSCLC) | EGFR | Καλύτερη ανταπόκριση σε άτομα με συγκεκριμένες μεταλλάξεις στους αναστολείς της κινάσης της τυροσίνης όπως το gefitinibκαι το erlotinib. | |
|
| EML4-ALK | Όταν υπάρχει το ALK, υπάρχει πιθανότατα ανταπόκριση στους αναστολείς της ALK, όπως το crizotinib. | |
|
| KRAS | Η μετάλλαξη του KEASέχει κακή πρόγνωση προκαλώντας αντοχή σε αναστολείς της κινάσης της τυροσίνης και μικρή ανταπόκριση στην θεραπεία πλατίνας/vinorelbire. | |
| Τύποι καρκίνων άγνωστης προέλευσης, σε ασυνήθιστα σημεία του σώματος πιθανότατα από μεταλλάξεων άλλων θέσεων. | Διάφορα γονίδια αξιολογούνται μαζί (γονιδιακό προφίλ) | Βοηθάει στον προσδιορισμό του οργάνου ή του τμήματος του σώματος από όπου προέρχεται ο καρκίνος έτσι ώστε να βοηθήσει στην καθοδήγηση της θεραπείας. | |
Τα ονόματα των γονιδίων γράφονται σε σύντμηση επειδή τα πλήρη ονόματα τους είναι ιδιαίτερα μεγάλα. Για επιπλέον πληροφορίες δείτε το Genetics Home Reference:Genes.
Οι καρκίνοι οι οποίοι σχετίζονται με το οικογενειακό ιστορικό καθώς και οι καρκίνοι οι οποίοι συμβαίνουν σε νεαρή ηλικία μπορεί να έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με εκείνους που αναπτύσσονται σε ενήλικες. Για παράδειγμα, οι παιδιατρικά κρούσματα GISTείναι πολύ διαφορετικές από τις περιπτώσεις ενηλίκων και δεν έχουν τις KITή PDGFRAμεταλλάξεις.
Μόνο οι κοινές μεταλλάξεις εξετάζονται. Το αρνητικό αποτέλεσμα της εξέτασης δεν αποκλείει την πιθανότητα το άτομο να έχει μία σπάνια μετάλλαξη που δεν εξετάστηκε. Για να αποκλειστεί η πιθανότητα να υπάρχουν και άλλες μεταλλάξεις μπορεί να χρειαστούν επιπλέον δείγματα.
Ορισμένες εξετάσεις για συγκεκριμένες μεταλλάξεις γονιδίων ορισμένων τύπων καρκίνου γίνονται πολύ σπάνια και συνήθως όχι για ιατρικούς σκοπούς παρά μόνο για ερευνητικούς λόγους.
Τέτοιες εξετάσεις είναι οι ακόλουθες:
- Καρκίνος του παχέος εντέρου:PIK3CA και NRAS
- Μελάνωμα:KITκαι NRAS
- Mυελοϋπερπλαστικά σύνδρομα:PDGFRA
