Τι είναι οι γενετικές εξετάσεις για στοχευμένη αντικαρκινική θεραπεία;

Οι γενετικές εξετάσεις για στοχευμένη αντικαρκινική θεραπεία ανιχνεύουν μεταλλάξεις (αλλαγές) στο DNAτων καρκινικών κυττάρων. Εφαρμόζονται όπου γνωρίζουμε ότι  ο καρκίνος συνδέεται με γνωστή μετάλλαξη και γίνονται για να αποφασιστεί και να εφαρμοστεί η κατάλληλη θεραπεία.  Η γνώση της παρουσίας ή της απουσίας συγκεκριμένων μεταλλάξεων βοηθά στη πρόβλεψη εάν ο ασθενής θα ανταποκριθεί  ή όχι σε συγκεκριμένα φάρμακα.

Ο καρκίνος είναι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των μη φυσιολογικών κυττάρων. Πολλοί είναι οι  παράγοντες που μπορεί να συνεισφέρουν σε αυτή την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η δυσλειτουργία των πρωτεϊνών που συμμετέχουν στον έλεγχο της ανάπτυξης και της ωρίμανσης των κυττάρων. Οι πρωτεΐνες συνήθως δυσλειτουργούν ως αποτέλεσμα της μετάλλαξης του γονιδίου που κωδικοποιεί αυτή την πρωτεΐνη στο DNA. Κάποιες μεταλλάξεις παράγουν μια πρωτεΐνη που δεν μπορεί να αναστείλει την κυτταρική ανάπτυξη ενώ άλλες μεταλλάξεις μπορεί να παράγουν πρωτεΐνες που τονώνουν την κυτταρική ανάπτυξη. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και διαίρεση αυτών των μη φυσιολογικών κυττάρων (καρκίνος).

Η επιστημονική κοινότητα μελετούσε επί μακρόν αυτές τις αλλαγές στα γονίδια ώστε αφενός να κατανοήσει τους μηχανισμούς του καρκίνου καλύτερα και αφετέρου να αναπτυχθούν φάρμακα για την καταπολέμηση του. Ο στόχος της ήταν να δημιουργήσει φάρμακα που διακόπτουν ένα συγκεκριμένο στάδιο της ανάπτυξης του καρκίνου, κάνοντας την μικρότερη δυνατή ζημιά στα γειτονικά φυσιολογικά κύτταρα. Αυτά λέγονται στοχευμένα φάρμακα ή στοχευμένη θεραπεία. Οι ερευνητές γνωρίζουν σήμερα ότι συγκεκριμένες μορφές καρκίνου σχετίζονται συχνά με συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις αυτές δεν υπάρχουν σε όλες τις μορφές καρκίνου, τις έχει όμως ένα σημαντικό ποσοστό και οι αυτοί οι καρκίνοι έχουν συνήθως μια προβλέψιμη ανταπόκριση σε συγκεκριμένες θεραπείες συγκριτικά με άλλους καρκίνους χωρίς αυτές τις μεταλλάξεις.

Αυτά τα ευρήματα οδήγησαν σε δυο σημαντικές ανακαλύψεις:

• Καρκινικά φάρμακα που αναστέλλουν ή στοχεύουν πολύ συγκεκριμένες πρωτεΐνες συσχετιζόμενες με συγκεκριμένες μορφές καρκίνου (π.χ. οι αναστολείς της κινάσης της τυροσίνης  και ο υποδοχέας των αντισωμάτων του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα [EFGR]).
• Γενετικές εξετάσεις που ανιχνεύουν την παρουσία μεταλλάξεων στον καρκινικό ιστό, ώστε να καταλάβει ο γιατρός αν ο εξεταζόμενος θα επωφεληθεί ή όχι από μια συγκεκριμένη θεραπεία.

Η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να ερευνά την γενετική του καρκίνου και να αναζητεί τρόπους για να αναπτύξει καινούργιες θεραπείες.  Επιπροσθέτως, κάποιοι καρκίνοι σταματούν να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες θεραπείες και αναπτύσσουν αντίσταση σε αυτές. Η γενετική έρευνα προσπαθεί να βρει τον λόγο για το πώς προκύπτει αυτή η αντίσταση στη θεραπεία.

Γιατί η εξέταση είναι σημαντική;

Η αντιμετώπιση του καρκίνου περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή  κάποιο συνδυασμό αυτών. Η θεραπεία με χημειοθεραπευτικά φάρμακα και ακτινοβολίες στοχεύει στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του καρκίνου, στην αναστολή της εξάπλωσης του καθώς και στην εξόντωση κάθε καρκινικού κυττάρου που έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος (μετάσταση).

Η χημειοθεραπεία επιτίθεται στα κύτταρα που μεγαλώνουν και διαιρούνται ενώ η ακτινοθεραπεία σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα καταστρέφοντας τα γονίδια τους και αποτρέποντας τα να μεγαλώσουν και να διαιρεθούν. Και οι δύο τύποι θεραπείας μπορούν να επηρεάσουν όλα τα κύτταρα τα όποια μεγαλώνουν και ωριμάζουν, συμπεριλαμβανομένων και των φυσιολογικών κυττάρων. Αυτό οδηγεί συχνά σε επιβλαβείς επιδράσεις και αυτές οι θεραπείες απαιτούν προσεχτική δοσολογία για να μεγιστοποιήσουν την θανάτωση των καρκινικών κυττάρων και να ελαχιστοποιήσουν ταυτόχρονα την ζημία σε υγιείς ιστούς.

Η στοχευμένη θεραπεία είναι ένας καινούργιος τύπος θεραπείας που προσφέρει στους γιατρούς και στους ασθενείς τους την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν φάρμακα με τη μέγιστη επίδραση στους καρκινικούς ιστούς, μειώνοντας πολλές από τις παρενέργειες των συνηθισμένων θεραπειών. Βασίζεται στο γεγονός ότι η γενετική σύσταση των καρκινικών κύτταρων είναι διαφορετική σε σχέση με  τα φυσιολογικά κύτταρα γύρω τους. Η στοχευμένη θεραπεία έχει ως στόχο να αναστείλει βήματα ή διαδικασίες που σχετίζονται με την ανάπτυξη συγκεκριμένων καρκινικών κύτταρων. Τα  καρκινικά κύτταρα των ασθενών εξετάζονται με βιοψία πριν από τη χορήγηση της φαρμακοθεραπείας  έτσι ώστε να καθοριστεί η πιθανή ανταπόκριση σε συγκεκριμένα καρκινικά φάρμακα.

Τα στοχευμένα αντικαρκινικά φάρμακα είναι ακριβά και λειτουργούν μόνο σε ασθενείς των οποίων ο καρκίνος έχει την γενετική σύσταση για την οποία έχουν αναπτυχθεί να καταπολεμούν. Πριν την έναρξη της θεραπείας γίνονται γενετικές εξετάσεις για να αποφασιστεί η κατάλληλη θεραπεία δηλαδή αυτή που ταιριάζει στο συγκεκριμένο καρκίνο.

Παραδείγματα σκευασμάτων της στοχευμένης αντικαρκινικής θεραπείας είναι τα ακόλουθα:

• Φάρμακα τα όποια δεσμεύονται στους υποδοχείς της κυτταρικής επιφάνειας σημαίνοντας το κύτταρο και σταματώντας την ανάπτυξη του.
• Φάρμακα μορίων μικρού μεγέθους τα οποία διαπερνούν την κυτταρική μεμβράνη και δεσμεύουν τα σήματα που ευνοούν την ανάπτυξη στην ενεργή περιοχή του υποδοχέα.