Εξετάσεις
Ο σκοπός των αρχικών εξετάσεων είναι να διαγνωσθεί το άσθμα και να αξιολογηθεί η σοβαρότητά του. Οι εξετάσεις εκτελούνται για να διαχωρίσουν το άσθμα από άλλες παθήσεις που προκαλούν τα ίδια συμπτώματα και για να προσδιορίσουν την παρουσία παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι για παράδειγμα οι αλλεργίες, που μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις κρίσεις άσθματος. Ο σκοπός των εξετάσεων που ακολουθούν είναι η παρακολούθηση της λειτουργίας των πνευμόνων, ο έλεγχος του άσθματος, η αξιολόγηση και η αντιμετώπιση των κρίσεων άσθματος και να εντοπισθούν καθώς και η αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών και ανεπιθύμητων παρενεργειών.
Στις ΗΠΑ το Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς, Πνευμόνων και Αίματος (National Heart Lung and Blood Institute – NHLBI) μέσω του Εθνικού Προγράμματος για την Εκπαίδευση και την Πρόληψη του Άσθματος (The National Asthma Education and Prevention Program – NAEPP) κυκλοφόρησαν το «Expert Panel Report 3: Κατευθυντήριες γραμμές για τη διάγνωση και τη διαχείριση του άσθματος» τον Αύγουστο του 2007. Οι επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές προορίζονται να βοηθήσουν στην διάγνωση και τη παρακολούθηση των ατόμων που πάσχουν από άσθμα. Επικεντρώνονται στην αξιολόγηση και την παρακολούθηση του άσθματος, την εκπαίδευση των ανθρώπων, την ενθάρρυνση τους για να διαχειρίζονται την κατάστασή τους, τον έλεγχο των περιβαλλοντικών παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις κρίσεις άσθματος καθώς και την χρήση φαρμακευτικής αγωγής.
Εξετάσεις για τη λειτουργία των πνευμόνων και απεικονιστικές εξετάσεις
Αυτές είναι οι βασικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση, την αξιολόγηση και την παρακολούθηση του άσθματος.
Διάγνωση άσθματος
Το Εθνικό Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση και την Πρόληψη του Άσθματος (The National Asthma Education and Prevention Program – NAEPP) των ΗΠΑ συνιστά:
• Λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και κλινική εξέταση, επικεντρώνοντας στο στήθος και την αναπνευστική οδό.
• Σπιρομέτρηση για να εκτιμηθεί η στένωση ή η απόφραξη των αεραγωγών (FEV1: Ο βίαια εκπνεόμενος όγκος αέρα κατά τη διάρκεια του πρώτου δευτερολέπτου της εκπνοής). Αυτή η εξέταση υπολογίζει το ποσό και το ρυθμό εκπνοής αέρα καθώς ο εξεταζόμενος φυσάει μέσω ενός σωλήνα. Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε άτομα ηλικίας 5 ετών ή άνω για να αποδειχθεί η απόφραξη των αεραγωγών, η οποία είναι αναστρέψιμη ή μερικώς αναστρέψιμη και για τη χορήγηση ενός βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου βραχείας δράσης.
• Δοκιμασίες πρόκλησης που προκαλούν τους βρόγχους να συστέλλονται (Δοκιμασίες Βρογχικής Πρόκλησης) όπως η άθληση, ο κρύος αέρας, η μεταχολίνη ή η ισταμίνη.
• Άλλες εξετάσεις πνευμονικής λειτουργίας και/ ή μια ακτινογραφία θώρακος.
• Πρόσθετες εξετάσεις που απαιτούνται για να αποκλειστούν άλλες διαγνώσεις ή αιτίες συμπτωμάτων, όπως είναι η κυστική ίνωση, λοιμώξεις των πνευμόνων συμπεριλαμβανομένης της φυματίωσης και η γαστρεντερική παλινδρόμηση.
Αξιολόγηση και παρακολούθηση άσθματος
• Σπιρομέτρηση – για να αξιολογηθεί η λειτουργία των πνευμόνων.
• Προσδιορισμός μέγιστης εκπνευστικής ροής (PEF) – για να υπολογιστεί η ικανότητα εκπνοής αέρα από τους πνεύμονες ή το πόσο γρήγορα εκπνέεται ο αέρας. Για την πραγματοποίηση αυτής της εξέτασης απαιτείται μια μικρή συσκευή που ονομάζεται ροόμετρο (Peak Flow meter) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον ασθενή στο χώρο του σπιτιού του για τον έλεγχο της πνευμονικής λειτουργίας.
• Παλμική οξυμετρία – μια μη επεμβατική μέθοδος για συνεχή παρακολούθηση του κορεσμού του οξυγόνου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο τμήμα επειγόντων περιστατικών ή στο νοσοκομείο για την αξιολόγηση των επιπέδων του οξυγόνου.
• Ακτινογραφία θώρακος.
• Μέτρηση του εκπνεόμενου μονοξειδίου του αζώτου (FeNO) – για να υπολογιστεί η συγκέντρωση μονοξειδίου του αζώτου στον εκπνεόμενο αέρα. Τα επίπεδα αυξάνονται σε παρουσία φλεγμονής στους αεραγωγούς, όπως σε άτομα με άσθμα και μπορεί είτε να αυξηθούν είτε να μειωθούν ανάλογα με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας με αντιφλεγμονώδη. Παρά το γεγονός ότι αυτή η εξέταση μπορεί να είναι χρήσιμη για την καθοδήγηση της διαχείρισης των ασθματικών ατόμων, δεν συνίσταται από το Εθνικό Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση και την Πρόληψη του Άσθματος (NAEPP) και γι’ αυτόν τον λόγο δεν χρησιμοποιείται ευρέως.
Για άλλες εξετάσεις πνευμονικής λειτουργίας δείτε, John Hopkins Medicine: Pulmonary Function Laboratory (John Hopkins Medicine: Εργαστήριο Πνευμονικής Λειτουργίας).
Εργαστηριακές εξετάσεις
Οι εργαστηριακές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν στον αποκλεισμό ασθενειών που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα με το άσθμα, για να εντοπιστούν αλλεργίες και για να εντοπισθούν και αξιολογηθούν επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν. Κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής κρίσης άσθματος, οι εξετάσεις ζητούνται για την αξιολόγησης και την παρακολούθησης της λειτουργίας των οργάνων, των επίπεδων του οξυγόνου και της οξεοβασικής ισορροπίας του οργανισμού. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:
• Έλεγχο του αίματος για αλλεργική ευαισθησία – εξετάσεις αίματος που είναι ειδικές για το ή τα αλλεργιογόνα που πιθανολογείται ότι προκαλούν τα συμπτώματα, είναι αυτές για τα ακάρεα σκόνης, τη μούχλα, τα επιθήλια των κατοικίδιων ζώων και τη γύρη.
• Αέρια αίματος – ένα δείγμα αρτηριακού αίματος συλλέγεται για την αξιολόγηση του pΗ του αίματος, του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα. Η εξέταση μπορεί να ζητηθεί όταν ο ασθενής έχει εκείνη την ώρα κρίση άσθματος.
• Γενική αίματος – για να αξιολογηθούν τα κύτταρα του αίματος και να συλλεγούν πληροφορίες που αφορούν στη μόλυνση και τη φλεγμονή.
• Πλήρη μεταβολικό πάνελ – για να αξιολογηθεί η λειτουργία των οργάνων.
• Θεοφυλλίνη – θεραπευτικό σκεύασμα, η εξέταση γίνεται για τη παρακολούθηση της φαρμακευτικής αγωγής.
Ο γιατρός θα λάβει υπ’ όψιν τα αποτελέσματα των γενικών εξετάσεων, το ιατρικό ιστορικό, το οικογενειακό ιστορικό και τους παράγοντες κινδύνου για ορισμένες παθήσεις, καθώς και τα αποτελέσματα της κλινικής εξέτασης. Βάσει αυτών των ευρημάτων, επιπλέον εργαστηριακές εξετάσεις θα μπορούσαν επίσης να πραγματοποιηθούν. Άλλες εξετάσεις που μπορεί περιστασιακά να ζητηθούν είναι:
• Εξετάσεις για κυστική ίνωση – για τον αποκλεισμό της κυστικής ίνωσης.
• Καλλιέργεια πτυέλων – για τη διάγνωση λοιμώξεων των πνευμόνων που οφείλονται σε βακτήρια.
• Επίχρισμα και καλλιέργεια οξεάντοχου βακίλου (AFB) – για τη διάγνωση των μυκοβακτηριδίων της φυματίωσης και των άτυπων μυκοβακτηριδίων (NTM).
• Βιοψία πνεύμονα – για την αξιολόγηση των ιστών του πνεύμονα για αλλοιώσεις και καρκίνο.
• Κυτταρολογική εξέταση πτυέλων – ζητείται συνήθως για την αξιολόγηση κυττάρων που βρέθηκαν στους πνεύμονες. Τα εωσινόφιλα και τα ουδετερόφιλα, είναι δύο τύποι λευκών αιμοσφαιρίων που μπορεί να αυξηθούν κατά την φλεγμονή σε ασθματικούς ασθενείς.
Για περισσότερες εργαστηριακές εξετάσεις που ζητούνται, δείτε στο Lung Diseases (Παθήσεις των πνευμόνων).
Θεραπεία
Οι στόχοι της θεραπείας του άσθματος είναι:
• Η πρόληψη ή η ελαχιστοποίηση του αριθμού των κρίσεων άσθματος που έχει ο ασθενής.
• Η γρήγορη επίλυση των ασθματικών κρίσεων και η μείωση των νοσηλειών και των επισκέψεων στα επείγοντα περιστατικά
• Η επίτευξη και η διατήρηση καλού ελέγχου του άσθματος.
• Η ελαχιστοποίηση και η επιβράδυνση της καταστροφής των πνευμόνων.
• Ο εντοπισμός, η θεραπεία και η επίλυση όπου είναι δυνατόν των συνθηκών που επιδεινώνουν το άσθμα και των επιπλοκών που σχετίζονται με το άσθμα ή με παρενέργειες των φαρμάκων.
• Η εκπαίδευση των ασθενών έτσι ώστε να αποτελούν αναπόσπαστη παράμετρο της ίδιας τους της θεραπείας.
• Η ενθάρρυνση για μια κανονική ζωή.
Η πρόληψη των ασθματικών κρίσεων είναι ένας συνδυασμός που περιλαμβάνει την αποφυγή καταχρήσεων που προκαλούν επεισόδια, τον καλό έλεγχο του άσθματος, την αναγνώριση καθώς και την αντιμετώπιση των αρχικών ενδείξεων μιας επικείμενης κρίσης. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της Αμερικάνικη Ένωση Πνεύμονα (American Lung Association – ALA) και το σύνδεσμο Take Control of Your Asthma (Αποκτήστε τον έλεγχο του άσθματός σας).
Η θεραπεία του άσθματος προσαρμόζεται στο κάθε άτομο ξεχωριστά και εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασής του. Ακόμα και οι ασθενείς με ήπιο διαλείπον άσθμα μπορεί να εμφανίζουν περιστασιακά σοβαρές οξείες κρίσεις. Χορηγείται φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να μειωθεί η φλεγμονή των αεραγωγών καθώς και για τη χαλάρωση των μυών της περιοχής γύρω από τους αεραγωγούς και να γίνει η αναπνοή ευκολότερη. Τόσο οι μακροπρόθεσμες όσο και οι βραχυπρόθεσμες κρίσεις πρέπει να αντιμετωπισθούν.
• Τα φάρμακα μακράς δράσης συνήθως λαμβάνονται σε καθημερινή βάση προκειμένου να βοηθήσουν στην πρόληψη των κρίσεων.
• Τα φάρμακα ταχείας δράσης χρησιμοποιούνται για να ανακουφίσουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος.
Τα ασθματικά άτομα θα πρέπει να συνεργαστούν με τον γιατρό τους για να εκπαιδευτούν σχετικά με την παρακολούθηση της κατάστασης, της δικής τους ή των παιδιών τους, και να καθορίσουν την καλύτερη δυνατή φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία του άσθματος με την πάροδο του χρόνου. Πρέπει να αναπτύξουν ένα πλάνο θεραπείας που θα τους καθοδηγεί μέρα με τη μέρα να ελέγχουν το άσθμα τους, που θα προβλέπει τι ενέργειες θα πρέπει να κάνουν όταν συμβεί μια κρίση άσθματος και να τους βοηθά σχετικά με το πότε θα πρέπει να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Οι γιατροί θα λάβουν υπόψη τους ολόκληρη την κλινική εικόνα του ασθενή, καθώς και τη φαρμακευτική αγωγή που ακολουθείται για την καλύτερη θεραπεία. Η ιστοσελίδα της Αμερικανικής Ένωσης Πνεύμονα (American Lung Association – ALA) παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις φαρμακευτικές αγωγές που ακολουθούνται στο άσθμα καθώς και τη χρήση τους.
