Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), το οποίο αρχικά ονομάστηκε σύνδρομο Stein-Leventhal, είναι μια κοινή πάθηση που επηρεάζει το 5 έως 10% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία. Η διαταραχή αυτή είναι ίσως η πιο συνηθισμένη ορμονική ανωμαλία στις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας και μία από τις αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας. Φαίνεται επίσης να κληρονομείται. Αν και η υποκείμενη αιτία δεν είναι καλά κατανοητή, πιστεύεται ότι οι κύριες αιτίες είναι η κακή ρύθμιση των ορμονών του φύλου και η αντίσταση στην επίδραση της ορμόνης ινσουλίνης. Χαρακτηρίζεται γενικά από μια υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων (ανδρικές ορμόνες - συνήθως τεστοστερόνη), ανωορρηξία (το ωάριο δεν απελευθερώνεται από τις ωοθήκες) και εμμηνορροϊκές διαταραχές, υπογονιμότητα και την σε διαφορετικό βαθμό αντίσταση στην ινσουλίνη.

Τα ανδρογόνα συνήθως σχηματίζονται σε μικρές ποσότητες από τις ωοθήκες και τα επινεφρίδια της γυναίκας. Ακόμη και μια μικρή υπερπαραγωγή μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως ο τριματισμός (αυξημένη τριχοφυΐα) και ακμή. Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε βιλιοποίηση (αρρενοποίηση).

Οι ορμονικές διαταραχές της PCOS επηρεάζουν επίσης τον εμμηνορροϊκό κύκλο, προκαλώντας προβλήματα υπογονιμότητας. Οι περισσότερες γυναίκες με αυτή την παθολογική κατάσταση δεν έχουν τακτικές μηνιαίες περιόδους. Συχνά έχουν χρόνια ανωορρηξία και αμηνόρροια, αλλά μπορεί επίσης να εμφανίσουν ακανόνιστες περιόδους και αιμορραγία της μήτρας. Με το PCOS, και οι δύο ωοθήκες τείνουν να διευρύνονται έως και τρεις φορές από το κανονικό τους μέγεθος. Στο 90% των γυναικών με PCOS, το υπερηχογράφημα των ωοθηκών θα αποκαλύψει κύστεις -μικρά ανώριμα θυλάκια ωαρίων, χώρους γεμάτους με υγρά-που μπορούν να παρατηρηθούν στην επιφάνεια της ωοθήκης. Οι κύστεις των ωοθηκών συχνά παρατάσσονται με τρόπο ώστε να δίνουν την εμφάνιση ενός «μαργαριταρένιου κολιέ». Όταν το ωάριο δεν απελευθερώνεται και μια γυναίκα δεν έχει εμμηνόρροια, δεν παράγεται επαρκής προγεστερόνη. Αυτό οδηγεί σε ανισορροπία ορμονών στην οποία το οιστρογόνο αυξάνεται ακατάπαυστα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση της επένδυσης της μήτρας (υπερπλασία του ενδομητρίου) και να αυξήσει τον κίνδυνο της γυναίκας στην ανάπτυξη καρκίνου του ενδομητρίου. Οι γυναίκες με PCOS που έχουν ωορρηξία και μένουν έγκυες τείνουν να έχουν αυξημένο κίνδυνο αποβολής.

Αν και η αιτία του PCOS δεν είναι πλήρως κατανοητή, μερικοί πιστεύουν ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη μπορεί να είναι ένας βασικός παράγοντας. Η ινσουλίνη είναι ζωτικής σημασίας για τη μεταφορά και αποθήκευση της γλυκόζης σε κυτταρικό επίπεδο· βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και έχει ρόλο στον μεταβολισμό των υδατανθράκων και των λιπιδίων. Όταν υπάρχει αντίσταση στη χρήση της ινσουλίνης σε κυτταρικό επίπεδο, το σώμα προσπαθεί να αντισταθμίσει την έλλειψη δράσης της παράγοντας περισσότερη ποσότητα από αυτήν. Αυτό οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία, δηλαδή αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα. Μερικοί πιστεύουν ότι η υπερινσουλιναιμία μπορεί να είναι τουλάχιστον μία αιτία για αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες.

Οι περισσότερες γυναίκες με PCOS έχουν διάφορους βαθμούς αντίστασης στην ινσουλίνη, παχυσαρκία, και ανωμαλίες στα επίπεδα των λιπιδίων του αίματος. Η αντίσταση στην ινσουλίνη τείνει να είναι πιο έντονη σε εκείνες που είναι παχύσαρκες και δεν έχουν ωορρηξία. Αυτές οι παθολογικές καταστάσεις θέτουν τις γυναίκες με PCOS σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Σημεία και συμπτώματα

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών λέγεται ότι είναι ετερογενές· δηλαδή, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών συμπτωμάτων σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό που ποικίλλουν με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, λείπει ένας ομοιόμορφος και ακριβής ορισμός του συνδρόμου. Οι γυναίκες πηγαίνουν συχνά στο γιατρό τους επειδή έχουν εμμηνορρυσιακές διαταραχές, υπογονιμότητα, και/ή έχουν συμπτώματα που σχετίζονται με την περίσσεια ανδρογόνων. Μπορεί να παρατηρήσουν:

·         Ακανόνιστες εμμηνορροϊκές περιόδους ή αμηνόρροια,

·         τριματισμό που περιλαμβάνει αρσενικές μορφές τριχοφυΐας όπως τρίχες στο πρόσωπο, στις φαβορίτες, στο πηγούνι, στο άνω χείλος, στη κατώτερη κοιλιακή μέση γραμμή, στο στήθος, στη θηλαία άλως, στη κάτω πλάτη, στους γλουτούς και στο εσωτερικό των μηρών,

·         αραίωση μαλλιών, με αρσενικού τύπου φαλάκρα, ακμή, αύξηση βάρους / παχυσαρκία, με κατανομή λίπους γύρω από το κέντρο του σώματος

·         μελανίζουσα ακάνθωση (σκουρότητα και πάχυνση του δέρματος γύρω από τον αυχένα, τους μασχάλες και τις πτυχές του δέρματος· μπορεί να προκληθεί από αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα και συχνά συνδέεται με την παχυσαρκία), πτυχώσεις δέρματος στις μασχάλες ή στο λαιμό

Εξετάσεις

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εξέταση που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και δεν υπάρχει ευρεία συμφωνία ως προς τα κριτήρια διάγνωσης. Ένας ιατρός θα αξιολογήσει συνήθως ένα συνδυασμό κλινικών ευρημάτων, όπως τα σημάδια και τα συμπτώματα της γυναίκας, το ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό, τις κλινικές εξετάσεις, καθώς και αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων για να βοηθήσουν στη διάγνωση.

Πρέπει να γίνουν συγκεκριμένες εξετάσεις για να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες των συμπτωμάτων που μοιάζουν με PCOS πριν γίνει η διάγνωση PCOS. Για παράδειγμα, τα επινεφρίδια ή οι όγκοι των ωοθηκών ή η υπερανάπτυξη στον ιστό των επινεφριδίων που ονομάζεται υπερπλασία των επινεφριδίων μπορεί επίσης να προκαλέσει υπερβολική παραγωγή ανδρικών ορμονών στις γυναίκες.

Εργαστηριακές εξετάσεις

·         Η FSH (θυλακιοτρόπος ορμόνη), θα είναι φυσιολογική ή χαμηλή με PCOS.

·         Η LH (ωχρινοποιητική ορμόνη) θα είναι αυξημένη.

·         Η τεστοστερόνη, τόσο η ολική όσο και η ελεύθερη συνήθως είναι αυξημένες.

·         Η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη (DHEAS). Αυτή η εξέταση γίνεται για τον αποκλεισμό του όγκου των επινεφριδίων που προκαλεί βιλιοποίηση σε γυναίκες με ταχέως αυξανόμενo τριματισμό) και είναι συχνά ελαφρώς αυξημένη με PCOS.

·         Η οιστραδιόλη μπορεί να είναι φυσιολογική ή αυξημένη

·         Η σφαιρίνη δεσμεύουσα τις ορμόνες του φύλου (SHBG), μπορεί να είναι μειωμένη.

·         Η ανδροστενεδιόνη, μπορεί να είναι αυξημένη.

·         Η hCG (ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη), που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι αρνητική.

·         Το λιπιδαιμικό προφίλ (χαμηλή HDL, υψηλή LDL και ολική χοληστερόλη, αυξημένα τριγλυκερίδια).

·         Η γλυκόζη νηστείας και η δοκιμασία ανοχής γλυκόζης, μπορεί να είναι αυξημένες

·         Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) για τον έλεγχο του διαβήτη, μπορεί να είναι αυξημένη.

·         Η TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη ή θυρεοτροπίνη) για τον αποκλεισμό του υποθυρεοειδισμού.

·         Η AMH (αντιμυλλεριανή ορμόνη) είναι υπό διερεύνηση για το αν βοηθά στη διάγνωση PCOS.

Μη εργαστηριακές εξετάσεις

Χρησιμοποιείται υπερηχογράφημα στη διακολπική και/ή πυελική/κοιλιακή χώρα για την αξιολόγηση των διευρυμένων ωοθηκών. Στο PCOS, οι ωοθήκες μπορεί να είναι 1,5 έως 3 φορές μεγαλύτερες από τις φυσιολογικές και έχουν χαρακτηριστικά περισσότερα από 12 ωοθυλάκια ανά ωοθήκη, με κάθε θύλακα μικρότερο από 10 mm σε διάμετρο. Συχνά οι κύστεις παρατάσσονται στην επιφάνεια των ωοθηκών, σχηματίζοντας την εμφάνιση ενός "μαργαριταρένιου κολιέ". Αυτά τα ευρήματα υπερήχων δεν είναι διαγνωστικά.

Η λαπαροσκόπηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση των ωοθηκών, την αξιολόγηση της επένδυσης του ενδομητρίου της μήτρας, και μερικές φορές χρησιμοποιείται ως μέρος της χειρουργικής θεραπείας.

Θεραπεία

Δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Αν και υπήρξαν περιπτώσεις που αφορούν την αυθόρμητη επανάληψη της εμμηνόρροιας, οι περισσότερες γυναίκες θα έχουν προοδευτικά συμπτώματα μέχρι μετά την εμμηνόπαυση. Η θεραπεία του PCOS στοχεύει στη μείωση των συμπτωμάτων και στη βοήθεια για την πρόληψη μελλοντικών επιπλοκών. Οι στόχοι είναι να προωθηθεί η ωορρηξία, να αποτραπεί η υπερπλασία του ενδομητρίου, να αντισταθμιστούν οι επιδράσεις των ανδρογόνων και να μειωθεί η αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι επιλογές θεραπείας εξαρτώνται από τον τύπο και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων του κάθε ασθενούς και από την επιθυμία της ασθενούς να μείνει έγκυος.

·         Η δίαιτα, η άσκηση και η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους μπορεί να βοηθήσουν πολλές γυναίκες να διαχειριστούν τα συμπτώματα της PCOS. Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής συνιστώνται για τη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Η μείωση του βάρους μπορεί επίσης να μειώσει τα επίπεδα τεστοστερόνης, ινσουλίνης και LH. Η τακτική άσκηση και τα υγιεινά τρόφιμα θα βοηθήσουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης, καθώς και στη βελτίωση των προβλημάτων άπνοιας ύπνου.

·         Φάρμακα όπως η μετφορμίνη μπορεί να συνταγογραφηθεί για τη θεραπεία της αντίστασης στην ινσουλίνη και του διαβήτη. Η μετφορμίνη μπορεί επίσης να βοηθήσει στη ρύθμιση της εμμηνορροϊκής περιόδου και στην ενθάρρυνση της ωορρηξίας.

·         Για την αφαίρεσή της αυξημένης τριχοφυΐας στο σώμα και στο πρόσωπο μπορεί να χρησιμοποιηθούν η αποτρίχωση, το ξύρισμα, η ηλεκτρόλυση και οι θεραπείες με λέιζερ.

·         Τα αντιβιοτικά ή τα ρητινοϊκά οξέα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της ακμής.

·         Τα στοματικά αντισυλληπτικά μπορεί να συνταγογραφηθούν για να βοηθήσουν στην ομαλοποίηση των περιόδων της εμμήνου ρύσεως.

·         Άλλα φάρμακα μπορεί επίσης να συνταγογραφούν για τη σταθεροποίηση των επιπέδων των ορμονών, την αντιμετώπιση της πολύ σοβαρής ακμής και/ή περίσσειας τριχοφυΐας και την ενθάρρυνσή ή πρόκληση της ωορρηξίας

Σχετικές Σελίδες

Σε αυτόν τον ιστότοπο

Εξετάσεις: ινσουλίνη, ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη, ωχρινοτρόπος ορμόνη, προλακτίνη, τεστοστερόνη, οιστρογόνα, ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπινη, λιπιδικό προφίλ, γλυκόζη, θυρεοειδοτρόπος ορμόνη ή θυρεοτροπίνη, σφαιρίνη δεσμεύουσα τις ορμόνες του φύλου, γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη.

Παθολογικές καταστάσεις: υπογονιμότητα

Αλλού στο διαδίκτυο

Healthdirect Australia: polycystic ovarian syndrome

MedlinePlus: ovarian cysts

Jean Hailes for Women’s Health

Πηγές του άρθρου

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αυτό το άρθρο βασίζεται σε βιβλιογραφική έρευνα που χρησιμοποιεί τις πηγές που αναφέρονται παρακάτω, η οποία διενεργήθηκε με την συνολική δουλειά του Συντακτικής Επιτροπής του Αμερικανικού Lab Tests Online. Το άρθρο αυτό αναθεωρείται περιοδικά από τη συντακτική του ομάδα και ενημερώνεται σύμφωνα με τις νέες ανακαλύψεις. Κάθε νέα πηγή προστίθεται στο τέλος του επόμενου καταλόγου έτσι ώστε να ξεχωρίζει από τις αρχικές πηγές.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στην τρέχουσα ανασκόπηση:

J. M. Vink, S. Sadrzadeh, C. B. Lambalk, and D. I. Boomsma. Heritability of Polycystic Ovary Syndrome in a Dutch Twin-Family Study. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 91(6):2100 –2104.

doi: 10.1210/jc.2005-1494

M.P. Lauritsen, J.G. Bentzen, A. Pinborg, A. Loft, J.L. Forman, L.L. Thuesen, A. Cohen, D.M. Hougaard, and A. Nyboe Andersen. The prevalence of polycystic ovary syndrome in a normal population according to the Rotterdam criteria versus revised criteria including anti-Mullerian hormone. Human Reproduction, Vol.29, No.4 pp. 791–801, 2014.

Emily J. Fearnley, Louise Marquart, Amanda B. Spurdle, Philip Weinstein, Penelope M. Webb. The Australian Ovarian Cancer Study Group and The Australian National Endometrial Cancer Study Group. Polycystic ovary syndrome increases the risk of endometrial cancer in women aged less than 50 years: an Australian case–control study. Cancer Causes Control (2010) 21:2303–2308 DOI 10.1007/s10552-010-9658-7

Xin Li, Ruijin Shao. PCOS and obesity: insulin resistance might be a common etiology for the development of type I endometrial carcinoma. Am J Cancer Res 2014;4(1):73-79

Λήμματα

Acanthosis nigricans: Μελανίζουσα ακάνθωση (σκουρότητα και πάχυνση του δέρματος γύρω από τον αυχένα, τους μασχάλες και τις πτυχές του δέρματος· μπορεί να προκληθεί από αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα και συχνά συνδέεται με την παχυσαρκία)

Acne: Ακμή (είναι μια ασθένεια του δέρματος που εμφανίζεται κυρίως στην εφηβική ηλικία το 85% των περιπτώσεων είναι έφηβοι ενώ η ακμή πολλές φορές συνεχίζει να υπάρχει και στην ενηλικίωση).

Hirsutism: Τριματισμός (ενισχυμένη τριχοφυΐα στις γυναίκες).

Laparoscopy: Λαπαροσκόπηση (Ενδοσκοπική τεχνική που χρησιμοποιεί ένα ειδικό όργανο (λαπαροσκόπιο) για να παρατηρήσει ο γιατρός τα εσωτερικά όργανα της κοιλιάς από μια μικρή τομή που κάνει στον ομφαλό).

Oestradiol: Οιστραδιόλη (οιστραδιόλη ή εστραδιόλη είναι μία ισχυρή αναπαραγωγική ορμόνη, με ευρύ φάσμα δράσεων σε άνδρες και γυναίκες).