Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας με σχήμα κάστανου, που περιβάλλει την ουρήθρα των ανδρών και παράγει ένα υγρό που αποτελεί μέρος του σπέρματος. Ο καρκίνος που αναπτύσσεται στον προστάτη μπορεί να περιοριστεί εκεί και να διαρκέσει για πολλά χρόνια παρουσιάζοντας λίγα μόνο συμπτώματα. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη αναπτύσσονται αργά και τα συμπτώματα  γίνονται αντιληπτά μόνο όταν η μάζα του όγκου γίνεται αρκετά μεγάλη για να επηρεάσει την ουρήθρα, προκαλώντας συχνοουρία (ειδικά το βράδυ), ένα ασθενές τίναγμα που διακόπτει τα ούρα, πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση ή στο πάνω μέρος των μηρών. Πολλά όμως από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως στην καλοήθη υπερπλασία του  προστάτη, στην λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος (UTI), στην οξεία προστατίτιδα, ή σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ασθένεια.

Η μέθοδος αναφοράς για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη είναι η βιοψία του προστάτη. Πρόκειται για την συλλογή μικρών δειγμάτων ιστών του προστάτη και τον εντοπισμό των μη φυσιολογικών κυττάρων στο μικροσκόπιο. Εάν ανιχνευτεί καρκίνος ο ιατρός θα χρησιμοποιήσει απεικονιστικά μέσα π.χ. υπέρηχο ή ιστολογικές τομές, προκειμένου να καθορίσει το στάδιο του καρκίνου (δηλαδή σε ποια έκταση έχει πολλαπλασιαστεί στο σώμα) και το βαθμό ανάπτυξής του μέσα στα κύτταρα. Όσο περισσότερα κύτταρα εμφανίζουν ανωμαλίες, τόσο πιθανότερο είναι ο καρκίνος να είναι επιθετικός. Ο προσδιορισμός του ολικού PSA στο αίμα (ειδικό προστατικό αντιγόνο) και η δακτυλική εξέταση (DRE) είναι τα κύρια διαγνωστικά μέσα που χρειάζονται για να αποφασιστεί αν χρειάζεται να γίνει βιοψία του προστάτη ή όχι. Για να επιτευχθεί αυτό, ο γιατρός φορώντας γάντια, εισάγει το δάκτυλο του, που προηγουμένως έχει λιπάνει, στον ορθό και αισθάνεται τον προστάτη.