Τι είναι η πνευμονία;

Η πνευμονία αποτελεί μόλυνση της κατώτερης αναπνευστικής οδού, μια εισβολή μικροοργανισμών στους ιστούς των πνευμόνων, οι οποίοι μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα που κυμαίνονται από ήπια έως απειλητικά για τη ζωή. Σύμφωνα με το «Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων» (CDC) των ΗΠΑ περισσότερα από ένα εκατομμύριο παιδιά και ενήλικες εισάγονται στα νοσοκομεία της χώρας λόγω πνευμονίας κάθε χρόνο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πνευμονία μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο περισσότερους ανθρώπους από κάθε άλλη μολυσματική ασθένεια, άνω των 4 εκατομμυρίων ετησίως, οι μισοί από αυτούς ηλικίας κάτω των 5 ετών.

Παρά το γεγονός ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να προσβληθεί από πνευμονία, είναι περισσότερη συχνή και πιθανώς σοβαρή σε άτομα πολύ νεαρής ηλικίας, σε άτομα άνω των 65 ετών, σε άτομα υπό ανοσοκαταστολή και σε άτομα που πάσχουν από κάποια υποκείμενη νόσο ή πάθηση που επηρεάζει τους πνεύμονες. Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει άτομα που πάσχουν από HIV/AIDS, άτομα που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνου, άτομα που ή κάνουν χημειοθεραπείες, έγκυες, άτομα που βρίσκονται στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), ασθενείς υπό μηχανική υποστήριξη, άτομα με προσβεβλημένους ή κατεστραμμένους πνεύμονες, όπως π.χ. από το κάπνισμα ή όσοι πάσχουν από κάποια ασθένεια των πνευμόνων, όπως η κυστική ίνωση.

Η πνευμονία μπορεί να εμφανιστεί ανά πάσα στιγμή, ωστόσο ο μεγαλύτερος αριθμός κρουσμάτων εμφανίζεται εποχιακά κατά τη διάρκεια της εποχιακής γρίπης, συνήθως τέλη φθινοπώρου με αρχές της άνοιξης. Λοίμωξη των πνευμόνων μπορεί να συμβεί με 5 διαφορετικούς τρόπους:

• Με την μετακίνηση μικροοργανισμών από την ανώτερη προς την κατώτερη αναπνευστική οδό.
• Με την εισπνοή αερομερόμενων σταγονιδίων από φτέρνισμα ή βήχα.
• Με άγγιγμα των χεριών σε επιφάνειες μολυσμένες με βλέννα ή άλλες αναπνευστικές εκκρίσεις και εξάπλωσή τους στους βλεννογόνους.
• Με αναρρόφηση μικροοργανισμών στοματικών ή γαστρικών εκκρίσεων στους πνεύμονες.
• Με εξάπλωση της μόλυνσης από ένα συγκεκριμένο σημείο του σώματος στους πνεύμονες μέσω του αίματος.

Χρειάζεται περισσότερο από μια έκθεση σε έναν μικροοργανισμό που πιθανόν προκαλεί ασθένεια (παθογόνο) για να πάθει κάποιος πνευμονία. Οι μικροοργανισμοί της πνευμονίας έχουν σταθερή παρουσία στο περιβάλλον και οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με πηγές μόλυνσης σε καθημερινή βάση. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι πνεύμονες είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις μικροβιακές «επιθέσεις». Το σώμα διαθέτει στρώματα άμυνας που περιλαμβάνουν μηχανικούς φραγμούς, προστατευτικούς μικροοργανισμούς (φυσιολογική χλωρίδα) και το ανοσοποιητικό σύστημα. Η πνευμονία προκαλείται όταν αυτές οι άμυνες αποδυναμωθούν ή καταστραφούν και/ή όταν οι εισερχόμενοι μικροοργανισμοί είναι τόσο τοξικοί ώστε να μπορούν να τους ξεπεράσουν ή τους αποφύγουν.

Μια ευρεία ποικιλία από ιούς, βακτήρια (και πιο σπάνια) μύκητες και παράσιτα μπορεί να προκαλέσουν πνευμονία, ωστόσο η πλειοψηφία των περιπτώσεων οφείλεται μόνο σε ορισμένα από αυτά. Η πρόκληση πνευμονίας από μικροοργανισμούς εξαρτάται από την ηλικία, την κατάσταση της υγείας του προσβεβλημένου ατόμου και ως έναν βαθμό από τη χρονική περίοδο. Άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και όσοι έχουν ταξιδέψει σε συγκεκριμένες περιοχές του κόσμου μπορεί να παρουσιάσουν πνευμονία οφειλόμενη σε πιο ασυνήθιστους μικροοργανισμούς.

Η πνευμονία μπορεί να ομαδοποιηθεί από την ιατρική κοινότητα σε διάφορες κατηγορίες. Αυτοί οι διαχωρισμοί είναι κυρίως χρήσιμοι στο προσδιορισμό της αιτίας της πνευμονίας, στη καλύτερη δυνατή αποτροπή της εξάπλωσης της λοίμωξης και στην καθοδήγηση της θεραπείας.

• Κοινοτική πνευμονία – όταν ένα άτομο μολύνεται κατά τη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων εκτός του περιβάλλοντος υγειονομικής περίθαλψης.
• Νοσοκομειακή πνευμονία – όταν η λοίμωξη υφίσταται, για παράδειγμα, μετά από μια επέμβαση, όταν συνδέεται με αναπνευστήρα ή όταν βρίσκεται σε μονάδα εντατικής θεραπείας.
• Πνευμονία σχετιζόμενη με την υγειονομική περίθαλψη - όταν το άτομο έχει μολυνθεί, ενώ βρίσκεται σε κάποια εγκατάσταση (μονάδα) υγειονομικής περίθαλψης, όπως παραδείγματος χάριν σε κάποιον οίκο ευγηρίας ή κάποια κλινική αιμοκάθαρσης.

Οι νοσοκομειακοί και οι σχετιζόμενοι με την υγειονομική περίθαλψη μικροοργανισμοί είναι πιο πιθανό να είναι ανθεκτικοί σε πρώτης επιλογής αντιμικροβιακές ουσίες.

Η πνευμονία της κοινότητας είναι πιο πιθανό να οφείλεται σε βακτήρια, ευαίσθητα στα πιο κοινά συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά ή σε εποχιακές ιώσεις για τις οποίες οι αντιμικροβιακές ουσίες δεν αποτελούν την κατάλληλη θεραπεία.