Τί είναι η δυσαπορρόφηση;

Η δυσαπορρόφηση είναι μια πάθηση που προκαλείται από τη μειωμένη ικανότητα πέψης ή/και απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα. Συνδέεται με μια ποικιλία ασθενειών και μπορεί να οδηγήσει σε γενικό υποσιτισμό ή σε συμπτώματα που σχετίζονται με ελλείψεις συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών.

Το σώμα μας απαιτεί μια σταθερή παροχή θρεπτικών συστατικών για την κατασκευή, επισκευή, και την διατήρηση του, για την παραγωγή ενέργειας, ένζυμων, ορμονών, πρωτεϊνών, κύτταρων, ιστών και οστών και για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα θρεπτικά συστατικά προέρχονται από τη διατροφή και περιλαμβάνουν πολλές βασικές βιταμίνες και μέταλλα (ιχνοστοιχεία). Η πέψη των τροφίμων πραγματοποιείται σε τρία στάδια:

• Οι πρωτεΐνες, τα λίπη και τα σύνθετα σάκχαρα (υδατάνθρακες) και τα ιχνοστοιχεία διασπώνται και ελευθερώνονται από τα οξέα του στομάχου, από τα ένζυμα που παράγει το πάγκρεας και από τη χολή που παράγει το ήπαρ.
• Τα θρεπτικά συστατικά απορροφώνται κυρίως από τα κύτταρα του λεπτού εντέρου.
• Οι θρεπτικές ουσίες μεταφέρονται σε όλο το σώμα και χρησιμοποιούνται ή αποθηκεύονται.

Κάθε διαταραχή ή παρεμβολή σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να προκαλέσει δυσαπορρόφηση. Ο τύπος και η σοβαρότητα της έλλειψης καθώς και τα συμπτώματα εξαρτώνται από το αν το πρόβλημα επηρεάζει τη γενική πέψη και απορρόφηση ή ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικά προβλήματα
Το λίπος, οι πρωτεΐνες και οι υδατάνθρακες δεν πέπτονται σωστά χωρίς χολή και παγκρεατικά ένζυμα. Ανεπάρκεια αυτών των ουσιών οφείλεται από ασθένειες του ήπατος και του παγκρέατος που περιορίζουν την παραγωγή τους, αλλά και από παθήσεις όπως η κυστική ίνωση, που εμποδίζουν τα παγκρεατικά ένζυμα να κατευθυνθούν προς τον πεπτικό σωλήνα.

Προβλήματα απορρόφησης
Σε περιπτώσεις ανικανότητας ή παρεμπόδισης των εντέρων να απορροφήσουν τις θρεπτικές ουσίες, αποβάλλονται αυτές από το σώμα με τα κόπρανα. Αυτό συμβαίνει σε περίπτωση βλάβης στα εντερικά κύτταρα και τους ιστούς ή σε περίπτωση που το μήκος του εντέρου έχει ελαττωθεί, πχ μετά από χειρουργική επέμβαση που μειώνει την επιφάνεια του αλλά και τον διαθέσιμο χρόνο που έχουν τα θρεπτικά συστατικά να απορροφηθούν από τα τρόφιμα καθώς περνούν μέσα από τον πεπτικό σωλήνα.

Ένα παράδειγμα συγκεκριμένης ανεπάρκειας είναι το παρακάτω: Η απορρόφηση της βιταμίνης Β12 απαιτεί τόσο στομαχικό οξύ όσο και ενδογενή παράγοντα, μια ουσία που παράγεται από τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου. Το στομαχικό οξύ χωρίζει την βιταμίνη Β12 από τις πρωτεΐνες και ο ενδογενής παράγοντας συνδέεται με την Β12. Η έλλειψη του ενός εκ των δύο εμποδίζει την εντερική απορρόφηση και μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Αυτό μπορεί να συμβεί σε προχωρημένη ηλικία, από φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή οξέων στο στομάχι, από χειρουργικές επεμβάσεις γαστρικής παράκαμψης, καθώς και σε περιπτώσεις ασθενειών που καταστρέφουν τα τοιχωματικά κύτταρα ή προκαλούν γενική δυσαπορρόφηση.

Προβλήματα μεταφοράς
Μετά την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από τα έντερα, είναι δυνατό να παρεμποδιστεί η μεταφορά τους σε όλο το σώμα. Αυτό μπορεί να προκληθεί από προβλήματα του λεμφικού συστήματος, όπως το λέμφωμα ή μετά από σπάνια κληρονομική διαταραχή που ονομάζεται αβηταλιποπρωτεϊναιμία.

Υπάρχει ένας αριθμός ασθενειών και παθολογικών καταστάσεων, που συγκαταλέγονται στις παραπάνω κατηγορίες, και οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν δυσαπορρόφηση καθώς και σημεία και συμπτώματα που σχετίζονται με αυτή. 

Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες από αυτές:

• Στένωση, απόφραξη ή απουσία των χοληφόρων (ατρησία χοληφόρων) ή απόφραξη της ροής της χολής (χολόσταση) που προκαλεί την έλλειψη χολής για την πέψη.
• Κακοήθειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του παγκρέατος, το λέμφωμα και τον καρκίνο του στομάχου.
• Κοιλιοκάκη - αυτοάνοση ασθένεια που προκαλεί βλάβες στο βλεννογόνο του εντέρου (εντερικές λάχνες).
• Κυστική ίνωση - γενετική πάθηση που επηρεάζει το πάγκρεας και τη μεταφορά των παγκρεατικών ενζύμων στο σημείο της πέψης.
• Βλάβη στα έντερα, πχ από ακτινοθεραπεία.
• Μειωμένη παραγωγή ενδογενούς παράγοντα.
• Ασθένειες που επηρεάζουν την κυκλοφορία του αίματος, όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
• Δυσανεξίες τροφίμων και ελλείψεις ενζύμων.
• Ο ιός HIV και το AIDS.
• Ο υπερθυρεοειδισμός.
• Τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (νόσος Crohn και ελκώδης κολίτιδα)
• Ασθένειες του ήπατος
• Φάρμακα, όπως η φαινυτοΐνη και εκείνα που αναστέλλουν την παραγωγή οξέων στο στομάχι.
• Παθήσεις του παγκρέατος και παγκρεατική ανεπάρκεια που μπορεί να προκαλέσουν μείωση της ποσότητας των παγκρεατικών ενζύμων.
• Παρασιτικές μολύνσεις του πεπτικού συστήματος, π.χ. από το παράσιτο Giardia lamblia ή από ταινία.
• To σκληρόδερμα.
• Χειρουργικές επεμβάσεις, όπως η εντερεκτομή ή η γαστρική παράκαμψη.
• Το σύνδρομο Zollinger-Ellison - μια σπάνια πάθηση που προκαλεί όγκους στο πάγκρεας και/ή στα έντερα.